وقتی در سال ۱۴۰۲ خبر برگزاری کنکور دو مرحله‌ای منتشر شد، خیلی‌ها تصور کردند که این تصمیم قرار است فشار روحی دانش‌آموزان را کاهش دهد. اما حالا، بعد از گذشت دو سال، صدای اعتراض داوطلبان بلندتر از همیشه به گوش می‌رسد. کافی‌ست نگاهی به حال‌وروز دانش‌آموزان پایه‌های دهم تا دوازدهم بیندازید؛ فشار مضاعف، کلاس‌های فشرده، آزمون‌های زنجیره‌ای، و حالا هم یک کنکور دوم که درست در میانه تابستان از راه رسیده!
از اردیبهشت تا تیر: ماراتنی بدون نفس
داوطلبان کنکور امسال هنوز از فشار مرحله اول کنکور اردیبهشت‌ماه خلاص نشده بودند که امتحانات نهایی نفس‌گیر خرداد با سهم ۶۰ درصدی از راه رسید. حالا هم در روزهای پنج‌شنبه و جمعه ۲۶ و ۲۷ تیر، باید دوباره وارد میدان کنکور شوند؛ آن‌هم در گرمای طاقت‌فرسای تابستان و در شرایطی که ذهنشان دیگر توانی برای مرور ندارد.
صدای داوطلبان اصفهانی را بشنوید
زهرا صفوی، یکی از داوطلبان اصفهانی، می‌گوید:
«همه‌ی ما یک آزمون مشابه می‌دهیم، اما آموزش یکسان نیست. کسی که در مدرسه غیردولتی درس خوانده با کلی امکانات، چطور باید با دانش‌آموز دولتی مقایسه شود؟ تازه اگر روز کنکور حال کسی بد باشد، همه‌چیز از دست می‌رود. واقعاً این آزمون چند ساعته عادلانه است؟»
مریم نوری، دیگر داوطلب، به مافیای کنکور اشاره می‌کند:
«این کنکور تبدیل شده به صنعت پول‌ساز برای مؤسساتی که فقط پول می‌گیرند. خیلی از بچه‌ها از سال اول دبیرستان برای کنکور برنامه‌ریزی می‌کنند، و اگر نتیجه نگیرند، دچار آسیب‌های روانی می‌شوند. به نظرم امتحانات نهایی خیلی بهتر و واقعی‌ترند.»
علی احمدی هم با گلایه‌ای پر از انرژی می‌گوید:
«کنکور شده غول! همه‌جا درباره کنکور حرف می‌زنند؛ فامیل، مدرسه، حتی تاکسی! کسی نمی‌پرسد حالت چطوره، فقط می‌پرسن قبول می‌شی یا نه؟ ما به جای زندگی کردن، فقط باید رقابت کنیم!»
نگاه تخصصی: چرا استرس کنکور این‌قدر فراگیر شده؟
زهرا شایان‌فر، کارشناس ارشد مشاوره خانواده، در گفت‌وگو با ما تأکید می‌کند که استرس کنکور فقط مربوط به دانش‌آموزان ضعیف یا قوی نیست؛ هر دو گروه درگیر هستند، اما نوع اضطراب آن‌ها فرق دارد.
به گفته‌ی او، دانش‌آموزان درس‌خوان معمولاً از ترس نتیجه نگرفتن دچار استرس‌اند، در حالی که دانش‌آموزان ضعیف‌تر احساس عقب‌ماندگی و ناامیدی دارند.
آثار جسمی و روانی استرس کنکور
- جسمی: سردرد، مشکلات گوارشی، اختلال خواب، خستگی مفرط
- روانی: اضطراب دائم، تحریک‌پذیری، ناامیدی، کاهش اعتماد به نفس
اما خبر خوب اینجاست که استرس قابل مدیریت است. با برنامه‌ریزی واقع‌بینانه، خواب کافی، ورزش منظم، تنفس عمیق، گفت‌وگو با مشاور و عدم مقایسه خود با دیگران می‌توان تا حد زیادی از اضطراب عبور کرد.
مافیای کنکور: اضطرابی ساختگی با هدف درآمدزایی
شایان‌فر به نکته مهمی اشاره می‌کند:
«مافیای آموزشی با تبلیغات اغراق‌آمیز، این توهم را ایجاد کرده که فقط با کلاس‌های خاص و پول‌های هنگفت می‌توان موفق شد. این نگاه نه‌تنها دانش‌آموز را مضطرب می‌کند، بلکه خانواده‌ها را نیز زیر فشار مالی و روانی می‌برد.»
نقش خانواده، جامعه و مدرسه در کاهش اضطراب
🔹 خانواده‌ها باید از مقایسه کردن فرزندشان با دیگران دست بکشند و به جای فشار، حمایت عاطفی، استراحت کافی، تغذیه مناسب و تشویق را در دستور کار قرار دهند.
🔹 جامعه می‌تواند با فرهنگ‌سازی درست و کاهش هیاهوی رسانه‌ای، فضای آرام‌تری برای دانش‌آموزان فراهم کند.
🔹 مدارس باید به جای سنگین کردن برنامه‌ها، مشاوره و مهارت‌های مدیریت استرس آموزش دهند و فضا را از رقابت‌های سمی دور کنند.
مشاوره تحصیلی: پلی بین اضطراب و آرامش
مشاوران تحصیلی با ارائه راهکارهای روان‌شناختی، به داوطلب کمک می‌کنند تا استرس را مدیریت کند، اعتماد به‌نفسش را بازیابد، نقاط قوتش را بشناسد و بتواند مسیر آمادگی را با آرامش طی کند.
کنکور همه‌چیز نیست!
در نهایت باید پذیرفت که کنکور تنها یکی از مسیرهای رسیدن به هدف است، نه تمام آن. قبول شدن در کنکور پایان راه نیست و رد شدن هم به معنی باخت نیست. راه‌های زیادی برای موفقیت وجود دارد؛ مهم این است که دانش‌آموز بداند ارزشش به نمره کنکور نیست، بلکه به تلاش و مسیر رشدش وابسته است.
جمع‌بندی | شاید وقتشه که مسیر رو عوض کنیم، نه دانش‌آموز رو
کنکور سال‌هاست که به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خانواده‌ها تبدیل شده؛ آزمونی که قرار بود راه دانشگاه را مشخص کند، حالا به نقطه‌ای رسیده که سلامت روان، روابط خانوادگی و حتی آینده‌ی تحصیلی دانش‌آموزان را به‌خطر انداخته است. واقعیت این است که موفقیت تحصیلی، یک مسیر خطی و از پیش تعیین‌شده نیست. شاید لازم باشد نگاهمان را عوض کنیم: به‌جای اینکه دانش‌آموزان را با فشار، ترس و مقایسه به جلو هل دهیم، بهتر است مسیری را برایشان باز کنیم که در آن خودشان، با شناخت توانایی‌ها و علایقشان، آینده را انتخاب کنند.
🔹 اگر شما یا فرزندتان در آستانه کنکور هستید و احساس اضطراب، فشار یا بلاتکلیفی دارید، وقت آن رسیده که از یک مشاور تحصیلی کمک بگیرید. نه برای رسیدن به یک رتبه خاص، بلکه برای پیدا کردن بهترین مسیر ممکن در زندگی.
