در تاریخ 2 دی ماه 1403، یک کارگاه آموزشی با هدف افزایش آگاهی رسانهها در مواجهه با انتشار اخبار خودکشی، در مرکز بهداشت شاهین شهر برگزار شد. این نشست با حضور کارشناسان و مسئولین حوزه سلامت روان از شبکه بهداشت و درمان برگزار شد و به ارائه دستورالعملها و راهکارهای علمی برای گزارشدهی مسئولانه پرداخت.
در این مقاله می خوانید
Toggle(اطلاعات بیشتر و و راههای ارتباطی با مرکز بهداشت شاهین شهر در انتهای این مطلب درج شده است.)
در این کارگاه، آقای فرید جمشیدی، معاونت بهداشتی شبکه بهداشت و درمان، خانم آتنا صالحپور، مسئول واحد سلامت روان، و خانم سمانه نظرپوی، روانشناس بالینی مرکز بهداشت، حضور داشتند. آنان با تأکید بر اهمیت نقش رسانهها در مدیریت صحیح اخبار مرتبط با خودکشی، به ارائه راهکارهایی برای کاهش آسیبهای روانی و اجتماعی پرداختند.
این رویداد بستری برای تعامل و تبادل نظر میان اصحاب رسانه و متخصصان بهداشت روان فراهم کرد تا در کنار هم، گامی مؤثر در کاهش خطرات ناشی از انتشار نادرست اینگونه اخبار بردارند.
بر اساس دستورالعمل جدید وزارت بهداشت که بر پایه توصیههای سازمان بهداشت جهانی تدوین شده است، رسانهها نقشی بیبدیل در کاهش یا افزایش آمار خودکشی ایفا میکنند. این دستورالعمل که با هدف جلوگیری از ترویج رفتارهای تقلیدی و حساسسازی افکار عمومی تدوین شده، اصولی را ارائه میدهد که هر رسانهای در انتشار اخبار مربوط به خودکشی باید رعایت کند.
در ادامه خلاصهای بر آنچه در این کارگاه مطرح شد، شرح داده شده است.
خواندن این مطلب، هم برای رسانهها و هم برای شهروندان مفید است.
مقدمهای بر اهمیت مدیریت اخبار خودکشی
طبق گزارشها، سالانه حدود 700 هزار نفر در جهان بر اثر خودکشی جان خود را از دست میدهند. این مسئله علاوه بر تأثیرات روانی و اجتماعی، بار اقتصادی سنگینی نیز بر جوامع تحمیل میکند. مطالعات نشان میدهد که نحوه گزارش اخبار خودکشی میتواند در کاهش یا افزایش این آمار تأثیرگذار باشد. به همین دلیل، سازمانهای بهداشتی و رسانهای تلاش میکنند با ارائه دستورالعملهای دقیق، رسانهها را به سوی انتشار مسئولانه هدایت کنند.
لازم به ذکر است که پیش بینی میشود با خودکشی یک نفر، دست کم 6 نفر به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار بگیرند. بنابراین اهمیت پرداخت به این موضوع کاملا واضح است.
اصول گزارشدهی مسئولانه در اخبار خودکشی
درصورتیکه رسانهها تدبیری برای پوشش دهی آگانه اخبار خودکشی نداشته باشند، ممکن است نحوه پوشش دهی اشتباه، محرک برای خودکشیهای بعدی نیز باشد.
برعکس اگر رسانهها در گزارش اخبار خودکشی آگاهانه عمل کنند، میتوانند نقش موثری در آموزش و آگاه سازی افرادی داشته باشند که در معرض خودکشی هستند و بتوانند راههای الهام بخش و پیشگیرانه پیشنهاد کنند.
با توجه به اینکه اهمیت نوع گزارش دادن رسانهها برای اخبار خودکشی روشن شد، در ادامه اصول مهم گزارش دهی را بیان خواهیم کرد.
اجتناب از برجستهسازی و حماسی سازی اخبار:
یکی از اصلیترین نکات این دستورالعمل، پرهیز از برجستهسازی خودکشی در تیترها و محتوای اخبار است. استفاده از زبان احساسی، توصیف دقیق روش یا محل خودکشی و نمایش تصاویر یا ویدئوهای مرتبط میتواند خطر رفتارهای تقلیدی را بهویژه در میان افراد آسیبپذیر افزایش دهد.
در واقع اگر رسانه اقدام به انتشار جزئیات اخبار خودکشی به عنوان مثال یادداشتهای به جا مانده از اقدام کنندگان بکند، میتواند محرک برای افرادی شود که در آستانه خودکشی قرار دارند. همچنین مهم است که رسانهها محتوای خودکشی را در بالای صفحات خود و جایی که بیشترین دید را دارد قرار ندهند.
تأکید بر آموزش و آگاهیبخشی:
رسانهها باید در گزارشهای خود به جای تمرکز بر جزئیات حادثه، به ارائه اطلاعات آموزشی بپردازند. این شامل آگاهیبخشی درباره روشهای مقابله با استرس، افسردگی و افکار خودکشی، و همچنین معرفی مراکز مشاوره و خطوط کمکرسانی است.
در واقع در تمام گزارشها و اخباری که پیرامون مسائل مربوط به خودکشی است، باید اطلاعات مربوط به نحوه دسترسی به راههای حمایتی ذکر شود، نه اینکه فقط گزارش خبری باشد.
اطلاعاتی که از منابع حمایتی ذکر میشود باید مراکزی باشد که علاوه بر کیفیت خدمات بالا، شبانه روزی باشند. همچنین رسانهها باید راههای ارتباطی و اطلاعات تماسی که از این منابع درج میکنند را دائما بررسی کنند که در صورت تغییرات، مطلب را به روز رسانی کنند.
مصاحبه با بازماندگان با حساسیت بالا:
مصاحبه با خانواده و دوستان فردی که اقدام به خودکشی کرده است، باید با رعایت اصول اخلاقی و جلوگیری از آسیب روحی بیشتر انجام شود. به جای تأکید بر روایت احساسی، باید بر آموزش عمومی تمرکز کرد.
مقابله با باورهای نادرست:
باورهایی مانند اینکه «خودکشی بدون هشدار قبلی رخ میدهد» یا «تنها افراد مبتلا به بیماری روانی دست به خودکشی میزنند»، باید اصلاح شوند. رسانهها باید بر این نکته تأکید کنند که خودکشی نتیجه مجموعهای از عوامل پیچیده است و میتوان با دریافت کمک مناسب از آن جلوگیری کرد.
احتیاط در انتشار اخبار خودکشی مربوط به افراد مشهور:
این اخبار به دلیل این ارزش خبری دارند و برای خیلی از افراد جالب هستند باید با احتیاط بیشتری گزارش شوند. در انتشار اخبار خودکشی افراد مشهور باید توجه داشت که پوشش خبر حالت تجلیل کردن پیدا نکند.
همچنین اگر هنوز اطلاعات کامل نیست و اخبار رسمی منتشر شده ناقص و مبهم است، نباید اخبار خودکشی را منتشر کرد چون موجب بحث و گمانه زنی افراد میشود. میتوان اخبار این افراد را با تاکید بر بیوگرافی و اثرات منفی که با مرگشان گذاشتند، برجسته کرد.
رسانهها روی بار معنایی کلمات دقت کنند:
برخی از کلمات که در گزارشهای این دسته از اخبار بسیار استفاده میشوند، اثرات منفی مثل عادی سازی دارند و باید با دقت بیشتر در استفاده از این واژه ها از کلمات جایگزین استفاده کرد. به عنوان مثال عبارت ” خودکشی موفق یا ناموفق” اینطور القا میکند که خودکشی نتیجه مطلوب دارد، بنابراین به جای این عبارت میتوان از عبارت “رفتارهای خودکشی غیر کشنده” استفاده کرد.
در مثال دیگر عبارت ” ارتکاب خودکشی” بهتر است با عبارت ” مرگ ناشی از خودکشی” یا “گرفتن جان خود” استفاده کرد، چرا که در عبارت اول بار معنایی مجرم دانستن فرد اقدام کننده منعکس میشود ( هرچند که در برخی کشورها واقعا جرم است)، اما از آنجایی که این عبارت باعث آزرده خاطر شدن بازماندگان میشود، بایستی جایگزین شود.
عکس و فیلمهای مربوط به صحنه خودکشی منتشر نشود:
علاوه بر اینکه انتشار این محتواها نیاز به اجازه مستقیم از اعضا خانواده فرد اقدام کننده دارد، محرکی برای افراد در معرض آسیب و در شرایط بحرانی مشابه خواهد بود. بنابراین محتواهای تصویری و ویدیویی مربوط به جزئیات این دسته ار اخبار، نباید پوشش دهی شوند.
ساده سازی نکنید:
در هنگام شرح گزارش خبری از اخبار خودکشی، باید توجه داشت که عوامل پیچیده بسیاری دست به دست هم دادهاند که این اتفاق افتاده است، بنابراین نباید علت خودکشی را به یک مورد ساده سازی کرد. اثر منفی که رعایت نکردن این مورد بر مخاطبان میگذارد این است که موجب هم ذات پنداری افرادی میشود که در همان شرایط یا شرایط مشابه هستند و ممکن است باعث تحریک افراد آسیب پذیرتر شود.
اخبار و آمار حتما موثق باشند:
رسانهها حتما و الزاما باید در هنگام نوشتن گزارش خبری مربوط به خودکشی، با متخصصان حوزه پیشگری از خودکشی مشورت کرده و در خصوص موثق بودن و اعتبار اطلاعات خود، مطمئن شوند.
آثار مثبت و منفی گزارش رسانهای
مطالعات نشان دادهاند که انتشار اخبار خودکشی میتواند دو اثر متفاوت داشته باشد:
- اثر ورتر: این اصطلاح به موج خودکشیهای تقلیدی پس از انتشار رمان «رنجهای ورتر جوان» نوشته گوته اشاره دارد. گزارشهای نادرست میتوانند چنین رفتارهایی را تشدید کنند.
- اثر پاپاگنو: این اثر، الهامگرفته از اپرای «فلوت سحرآمیز» موتزارت، نشان میدهد که ارائه گزارشهای امیدوارکننده و آموزنده میتواند افراد را به مقابله با مشکلات و دریافت کمک ترغیب کند.
جمعبندی و پیشنهادات
رسانهها باید بهعنوان یکی از بازیگران کلیدی در مدیریت بحران خودکشی، گزارشهای خود را بهگونهای تنظیم کنند که باعث کاهش آسیب و ترویج رفتارهای پیشگیرانه شود. استفاده از دستورالعملهای جدید میتواند بهطور مؤثری از گسترش این معضل جلوگیری کرده و امید به زندگی را در جامعه افزایش دهد.
این دستورالعمل بهویژه در عصری که رسانههای دیجیتال تأثیر فراگیری دارند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. انتشار محتواهای آموزشی، همکاری با متخصصان حوزه سلامت روان، و مقابله با باورهای نادرست میتواند تأثیرات مثبتی بر جامعه داشته باشد.
پیشنهادی: لیست مراکز درمانی شاهین شهر
راههای ارتباطی با مرکز بهداشت شاهین شهر
آدرس: شاهین شهر بلوار امام خمینی نبش خیابان بسیج
تلفن: 03145224923